Bir süre önce Kızıldeniz’deki jeopolitik gerilim gibi ya da 2021’deki Süveyş Kanalı krizi uluslararası tedarik zincirinde gecikme ve maliyet süreçlerinin artan riskler doğurdu. Ayrıca Gazze savaşı da Hindistan, İsrail, Yunanistan hattını olumsuz etkiledi. Bu nedenle özellikle Çin kaynaklı lojistik akış için Orta Asya, Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye hattı öne çıktı.
Ancak Çin son yıllarda hız kazandırdığı ‘Arktik İpek Yolu’ projesiyle, küresel ticaret rotalarında yeni bir sayfa açıyor. Kuzey Kutbu’nun eriyen buzullarının oluşturduğu yeni deniz yollarını değerlendirmeyi hedefleyen proje, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) kapsamında kuzeydeki uzantısı olarak görülüyor.
Rusya Arktik Okyanusu kıyı şeridinin yarısından fazlasını, tüm Arktik bölgesinin ise 3’te 1’ini kapsıyor.
Buna karşılık ABD Başkanı Trump da Kuzey Buz Denizindeki etkinliğini arttırmak istiyor. Özellikle Arktik bölgesinde Kanada kritik mineraller, pahalı balıkçılık, hidrokarbon, deniz tabanı madenciliğinde ile taşımacılık alanında Kanada ile temas halinde.
Çin’in kuzey kutup stratejisi
Antarktika (Arktik) İpek Yolu Projesi Çin’i doğrudan Avrupa’ya bağlayacak alternatif bir rota sunuyor. Çin, bu yeni güzergâh sayesinde Bu sayede, geleneksel Süveyş Kanalı üzerinden geçen Asya-Avrupa ticaret hattına kıyasla yaklaşık 15 gün kısalma öngörülüyor. Ayrıca taşımacılık maliyetlerini azaltmayı, enerji güvenliğini artırmayı ve kuzeydeki jeopolitik etkisini güçlendirmeyi hedefliyor.
Öte yandan Rusya’nın Kuzey Deniz Rotası üzerinden ilerlemesi planlanan Arktik İpek Yolu ise Moskova ile Pekin arasında stratejik iş birliğinin artmasını doğuruyor. Buna göre Çin ile Rusya arasında Kuzey Deniz Yolu üzerinden kargo sevkiyatının bu yıl yüzde 59 artarak 280 bin tona çıktığı tahmin ediliyor.
Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu Rosatom’dan yapılan yazılı açıklamada, Kuzey Deniz Yolu’nda artan kargo trafiğine ilişkin bilgilere yer verildi.
Açıklamada, ”Kuzey Deniz Rotası, Batı Avrasya ile Asya-Pasifik bölgesi arasındaki en kısa deniz taşımacılığı rotası olarak öne çıkıyor. Güney rotalarına kıyasla seyahat süresini yüzde 30-40 oranında azaltarak yakıt tasarrufu ve karbon emisyonlarında önemli düşüşler sağlıyor.” ifadesi kullanıldı.
Buna göre Kuzey Deniz Yolu üzerinden kargo sevkiyatının geçen yıl 2018’e kıyasla yaklaşık iki kat artarak 37,9 milyon tona çıktığı aktarıldı.
Antarktika (Arktik) İpek Yolu ciddi ekolojik riskler barındırıyor!
Ancak proje, çevre örgütleri ve bazı Batılı ülkeler tarafından eleştiriliyor. Uzmanlar, kutup buzullarının daha fazla erimesine yol açabilecek arttırılmış deniz trafiği ve fosil yakıt taşımacılığının ciddi ekolojik riskler doğurabileceği uyarısında bulunuyor.
Buna karşın Çin, projenin “yeşil ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri” çerçevesinde yürütüldüğünü vurguluyor.
Uzmanlara göre, Arktik İpek Yolu önümüzdeki on yılda sadece bir ticaret hattı değil, jeopolitik rekabetin yeni merkezi haline gelebilir.