Kazakistan Cumhurbaşkanı Kassym Jomart TOKAYEV, 1 Eylül 2022 tarihinde Kazakistan Parlamentosunun her iki kanadının ortak toplantısında, bir “Ulusa Sesleniş” konuşması yaptı. Kazakistan Anayasası’nın 59. maddesi uyarınca, VII. Meclis Toplantısı açılışında konuşan TOKAYEV, “Tek Ulus, Könili Devlet, Gönençli Toplum” ana teması çerçevesinde Kazakistan’da önümüzdeki yılda yapılacak reformlar konusunda ayrıntılı açıklamalarda bulundu.
05 Haziran 2022 tarihinde gerçekleştirilen anayasa değişikliği referandumu sonrasında Kazakistan’ın yeni bir gelişme aşamasına geçtiğini belirten TOKAYEV, Kazak yurttaşlarının politik modernleşme sürecini destekleyip, “Yeni ve Könili Kazakistan” yaratılmasına taraf olduğunu ifade ederek önümüzdeki yıllarda bu yol ve yön üzere çalışmaları yürüteceklerini ilan etti.
SERBEST PİYASA DÜZENİ KURULACAK
Kazakistan ekonomisinin hammadde bağımlılığı, düşük emek verimliliği, yetersiz yenilikçilik, könisiz gelir dağılımı gibi temel ve kronik sorunlarının olduğunu belirten TOKAYEV, makroekonomik istikrar, ekonominin çeşitlendirilmesi, dijitalleşme, küçük ve orta ölçekli işletmelerin geliştirilmesi, kaliteli insan sermayesi ve hukukun üstünlüğünün sağlanması gibi politikalar yoluyla serbest piyasa koşullarını oluşturarak özel sektöre dayalı bir kalkınma modeli benimsediklerini belirtti. Piyasaların tekelleşmesini engelleyecek önlemler alacaklarını söyledi. Kazakistan’da yatırım yapacak özel sektör yatırımcılarına arsa tahsis edilmesi, organize sanayi bölgeleri ve serbest endüstri bölgeleri kurularak altyapısı hazır alanların girişimcilerin kullanımına sunulmasının gerekliliği de sayın başkan tarafından dile getirildi. Öngörülebilir ve yalınlaştırılmış bir vergi sistemi, farklılaştırılmış veri oranları, dijital vergi kontrol süreci, vergi sistemine entegre bir gümrük yönetimi, sonuç odaklı ve verimli bir kamu mali yönetimi sistemi kurulması, KOBİ yatırım teşvik programları geliştirilmesi, rekabetçi kamu ihale sistemi kurulması konularını gündeme getiren TOKAYEV’in bu tercihlerinin, gelişmiş batılı demokrasilere benzeme ve küresel sisteme entegre olma bakımından oldukça yaşamsal olduğu söylenebilir.
ÜLKENİN TRANSİT POTANSİYELİ DEĞERLENDİRİLECEK
Mevcut jeopolitik durum göz önüne alındığında, Kazakistan’ın Asya ve Avrupa arasındaki en önemli kara koridoru haline geldiğini belirten sayın Cumhurbaşkanı, gerçekten küresel öneme sahip bir ulaşım ve transit merkezi haline gelebilmek için Aktau’da bir konteyner merkezinin oluşturulacağını, Trans-Hazar koridorunun geliştirilmesi gibi büyük projelerin uygulanmasını ve dünyanın önde gelen lojistik firmalarının burada çalışmasını sağlayacaklarını, Kazakistan Temir Zholy adlı kamu iktisadi teşebbüsünün (KİT) tam teşekküllü bir transit ve lojistik şirkete dönüştürüleceğini ifade etti.
KENT PLANLAMA YASASI ÇIKARTILACAK
İnşaat sektörünün mevcut haliyle çok karmaşık ve bürokratik bir yapıya eye olduğunu, eski bina standart ve normları kullanıldığını belirten TOKAYEV, yeni bir stratejik yasal belgeyi, Kent Planlama Yasasını yürürlüğe koyarak her bir kent için, arazi parsellerinin ve hizmet ağlarının işlevsel etkileşimli haritalarının oluşturulacağını, arazi kadastrosunun da sanayi bölgeleri haritaları, güncel ulaşım ve ortak altyapı planları ile destekleneceğini dile getirdi.
TARIM, YAŞAMSAL BİR ÖNEME EYEDİR
Tarım, ülkenin gıda güvenliğini doğrudan etkileyen bir faktördür. Üretim hacmini artırma ve yerli tarım ürünlerinin katma değerini yükseltmek gerekmektedir. Sadece tahıl ve hayvan satmak tarım sektörü için yeterli olamaz. İleri teknolojiye dayalı tarım kooperatiflerinin desteklenmesi ve yaygınlaştırılması, su kaynakları, sulama sistemleri ve taşımacılık ile ilgili tüm verilerin tek bir dijital platformda birleştirilmesi büyük bir öneme eyedir. Hazine arazilerini verimsiz kullanan veya hiç kullanmayan kiracılardan söz konusu arazilerin geri alınacağını da sözlerine ekleyen TOKAYEV, ileri teknolojiye dayalı tarımsal sanayinin geliştirileceğini de ifade etti.
SAĞLAM BİREY, SAĞLIKLI ULUS
Sağlık hizmetlerinden bütün Kazak yurttaşlarının yararlanabileceği bir sosyal güvenlik sistemi kurulmasının amaçladığını belirten sayın TOKAYEV, sosyal sigorta sistemine ek olarak gönüllü sağlık sigortası sistemini de getireceklerini söyledi. Sağlam bireyler olmadan, sağlıklı bir ulusun oluşamayacağı gerçekliğinin ortaya konularak bu yönde adımlar atılması oldukça anlamlıdır.
KALKINMANIN TEMELİ EĞİTİMDİR
Kendini işine adamış eğitimciler, ulusal kalkınmanın arkasındaki itici güçtür. Bu nedenle anaokullarını değil, eğitimcileri belgelendirmek önemlidir. Başarılı bir ulusun oluşmasında bir diğer önemli faktör de orta öğretimin kalitesidir. Her Kazakistanlı öğrenci, öğrenme ve çok yönlü gelişim için uygun koşullara sahip olmalıdır. 2025 yılına kadar modern gereksinimleri karşılayan 800.000 eğitim merkezi kurulacaktır. Bu önlem, şehirlerdeki ve köylerdeki eğitim altyapısının kalitesi arasındaki farkı da önemli ölçüde ortadan kaldıracaktır. Genel olarak yeni okulların kurulması, hükümetin ve valilerin önceliklerinden birisi durumunda olacaktır. Yasadışı yollardan elde edilen ve hazineye gelir kaydedilen fonların eğitim giderlerine harcanması yönünde talimat veren TOKAYEV, sosyal desteğe gereksinim duyan çocukların giyecek, kitap ve diğer donatılarının da devlet tarafından karşılanacağını duyurdu.
Öğretmenlerin Könili Kazakistan’ın kurulmasında belirleyici bir rol oynayacağını belirten TOKAYEV, son yıllarda bu mesleğin çekiciliğini artırmak için çok şey yaptıklarını ifade edip küresel bilimsel ve teknolojik ilerleme göz önüne alındığında, lisede fen ve matematik konularının ve İngilizce dilinin öğretimini güçlendirmek gerektiğini dile getirdi. Teknik ve mesleki eğitim kurumlarının, işgücü piyasasının gerçek ihtiyaçlarına odaklanması ve ülkenin yeni ekonomik seyrinin gereklerine uyması gerekmektedir.
KALİTELİ İNSAN VE BEYİN GÖÇÜ
Kazakistan’ın en çok talep edilen alanlarda yüksek nitelikli personel açığının azaltılması gerekmektedir. Bilim, sağlık, endüstri, bilişim alanındaki değerli profesyoneller için devlet, imtiyazlar tanıyacak ve oturma izni alma hakkı olan vizeler sağlayacaktır. Kazakistan’da 300.000 USD’den fazla yatırım yapan yabancı iş adamları, on yıllık vize ve oturma izni alma imkanına sahip olacaklardır. Bir ulusun gücü, sağlıklı insanlarında ve onların derin bilgilerinde yatar. Kazakların profesyonelliğe ve sıkı çalışmaya değer vermesi zorunludur. Çalışkan, aktöreli ve erdemli yurttaşlar, kendi alanlarında gerçek profesyoneller, ülkenin en saygın insanları olmalıdır. Kazakistan’ı güçlendiren bu yurttaşlardır. Böylesi insanlar onurlandırılmalıdır.
KAMU YÖNETİMİ REFORMU ŞART
Planlanan yapısal ekonomik reformlar, kamu yönetimi sisteminin yeniden yapılandırılmasını gerektirmektedir. Kamu yönetimi sisteminin yerelleştirilmesine vurgu yapılırken, aynı zamanda siyasi yetkililerin kişisel sorumluluğu da artırılmalıdır. Hükümetin yetkilerinin bir kısmı bakanlıklara devredilmelidir. Merkezdeki kamu kurumlarının dikey optimizasyonu yoluyla, yerel yürütme organlarının yetkilerini önemli ölçüde genişletmek gerekiyor. Bu şekilde halk, sorunların çözüme katkı sunacak şekilde yönetim sistemine daha çok dahil olacaktır.
Hükümete, devlet organlarının etkinliğini ve sorumluluğunu artırmak için yeni bir idari reform geliştirmesi talimatını verdiğini belirten TOKAYEV, Yeni Kazakistan’ın yeni devlet adamlarına ihtiyacı olduğunu söyledi. Memur seçme ve görevden alma sistemi, çağın gerekleri dikkate alınarak yeniden yapılandırılacaktır. Kamu hizmeti, mümkün olduğunca özel sektör profesyonellerine açık hale getirilecektir.
KALİTELİ YARGILAMA VE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ SAĞLANACAK
Kazakistan yargı sisteminin ivedilikle yenilenmesi ve iyileştirilmesi gerekmektedir. Yargıçlar yüksek nitelikli, aktöreli, könili, vicdanlı ve yozlaşamaz olmalıdır. Yüksek yargı yeri başkanlarının seçimle geleceği bir sistem öneren TOKAYEV, yargıçların bağımsızlığının ve tarafsızlığının artırılması için Yüksek Yargı Kurulunun statüsünün güçlendirilmesi gerektiğini ifade etti. Yargıçların bağımsızlığı ve tarafsızlığı güçlendirilirken yargıçların sebep oldukları zarar ve ziyanlara karşı da sorumluluklarının olacağı, yargıcın büyük bir hata yapması olasılığına karşı kararlarının üst mercilerce kontrol edileceği belirtildi. 2022 Kara Ocak olayları sebebiyle, olaylarına katılanlar için bir defaya mahsus af çıkarmaya karar verdiğini söyleyen sayın TOKAYEV, söz konusun affın, ayaklanmaları organize eden sanıkların yanı sıra vatana ihanet ve şiddet kullanarak iktidarı değiştirme girişiminde bulunmakla suçlananları kapsamayacağını sözlerine ekledi.
GÜÇLÜ BAŞKAN-ETKİN PARLAMENTO-SORUMLU HÜKÜMET
Yeni yönetsel yapılanmayı “güçlü başkan, etkin parlamento ve sorumlu hükümet” şeklinde bir kavramsallaştırma ile özetleyen TOKAYEV, ülkenin egemenliğini ve toprak bütünlüğünü korumak üzere devleti daha da güçlendirmek için dayanışmaya gereksinim duyduklarını söyledi. Yeni dönemin ruhuna uygun şekilde seçim dönemlerinin de yeniden saptanması gerektiğini belirten Cumhurbaşkanı, Başkanlık görevinin yeniden seçilme hakkı olmaksızın 7 yıllık bir dönemle sınırlandırılmasını önerdi. Herhangi bir iddialı programın uygulanması için ortalama 7 yıllık bir süreye gereksinim olduğunu, cumhurbaşkanlığı görevinin bu dönemle sınırlandırılmasının, başkanın ulusal kalkınmanın stratejik görevlerini çözmeye azami odaklanmasını sağlayacağını açıkladı. Tek dönemlik bir cumhurbaşkanlığının güç tekelleşmesi ve zehirlenmesini önleyeceğini de sözlerine ekledi.
Cesurhan TAŞ
SASAM Başkan Yrd.