KAZAKİSTAN’IN ÖNCÜLÜK VE ÖNDERLİĞİNDEKİ BİR KURUM:
Asya’da Etkileşim Ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı
GİRİŞ
Kazakistan’ın kurucu Cumhurbaşkanı ve Elbası Nursultan Nazarbayev, Birleşmiş Milletler’in (BM) 47. Genel Kurul toplantısında, 5 Ekim 1992 günü Asya Kıtasına özel bir güvenlik ve işbirliği sürecinin başlatılması önerisinde bulunmuştur. Bu öneri doğrultusunda daha sonra, “Asya’da Etkileşim ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı (Conference on Interaction and Confidence Building Measures in Asia/CICA) adı verilen süreç, Kazakistan’ın öncülük, önderlik ve eşgüdümünde 1993 yılında başlatılmıştır. Bu sürecin asıl amacı, Asya’da Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT) benzeri bir işbirliği yapılanmasının vücuda getirilmesidir.
Asya’da Etkileşim ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı (CICA), Asya Kıtası’nda barışı, güvenliği ve istikrarı önceleyen ve işbirliğini geliştirmeye yönelik çok uluslu bir forumdur. Asya’da ve dünyanın geri kalanında barış, güvenlik ve istikrar arasında yakın bir bağlantı olduğunun ön kabulüne dayanan bir forumdur. Üye devletler, BM Şartı’na bağlılıklarını teyit edip Asya Kıtası’nda barış ve güvenliğin diyalog ve işbirliği yoluyla sağlanabileceğine, halklarının barış, özgürlük ve gönenç içinde yaşadığı ve bütün devletlerin esenlik içinde birlikte var olduğu ortak ve bölünemez bir güvenlik alanının gerekliliğine inanmaktadırlar.
Bu girişimin arkasındaki manevi güdü, Asya’da barış ve güvenliği sağlamak için yararlı ve kabul edilebilir bir yapı kurma arzusuydu. Dünyanın diğer bölgelerinden farklı olarak Asya Kıtası, o dönemler böyle bir yapıya sahip değildi ve daha önceleri uygun bir yapı oluşturma girişimleri çok başarılı olmamıştı. Kazakistan’ın bu girişimi, böyle bir yapıyı kurma zamanının geldiğini hisseden birkaç Asya ülkesi tarafından da desteklenmiştir.
KURULUŞ SÜRECİ VE YAPILANMA
CICA’nın ilk iki kurucu belgesi, 14 Eylül 1999’da Almatı’da yapılan Birinci Dışişleri Bakanları Toplantısı’nda kabul edilen, CICA Üye Devletleri Arasındaki İlişkileri Yönlendiren İlkeler Bildirgesi ve 4 Haziran 2002 yılında tarihinde Almatı’da gerçekleştirilen ilk zirvede kabul edilen ve CICA’nın Şartı olan Almatı Anlaşmasıdır. Bu iki belge, CICA’nın gelecekteki evrimine doğru atılan ile adımlar olmuştur.
Kurucu belgelerin lafzına ve ruhuna uygun olarak, CICA, üye devletlerin egemenlik, eşitlik, birbirilerinin içişlerine karışmama ilkeleri çerçevesinde Asya Kıtası’nda barış, güvenlik ve istikrarı koruyucu çok taraflı yaklaşımları benimseme yoluyla ekonomik, sosyal ve kültürel işbirliğine dayalı politikalar geliştirmekte ve izlemektedir.
CICA’ya üye olmak için bir devletin topraklarının en azından bir kısmının Asya Kıtası’nda yer alması gerekmektedir. Bu ölçütü karşılayan on beş ülke, 1999 yılındaki Birinci Dışişleri Bakanları Toplantısında CICA Üye Devletleri Arasındaki İlişkileri Yönlendiren İlkeler Bildirgesi’ni imzalamış ve CICA’nın kurucu üyeleri olmuştur. Şu anda CICA, Asya kıtasal topraklarının ve nüfusunun yaklaşık yüzde doksanını oluşturan yirmi yedi üye devlete sahiptir. Birleşmiş Milletler de dâhil olmak üzere dokuz ülke ve beş çok uluslu kuruluş gözlemci statüsüne sahip durumdadır.
CICA’nın en yüksek karar alma organı CICA Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’dir. CICA Zirvesi, istişareler yapmak, ilerlemeyi gözden geçirmek ve CICA faaliyetlerinin önceliklerini belirlemek için her dört yılda bir toplanır. CICA Dışişleri Bakanları Toplantısı iki yılda bir düzenlenir. Dışişleri Bakanlar Toplantısı, CICA faaliyetleriyle ilgili tüm konuların irdelenmesi ve incelenmesi için merkezi bir forumdur. CICA Kıdemli Memurlar Komitesi, önceki CICA kararlarını takip etmek, mevcut CICA sorunları hakkında istişarelerde bulunmak, CICA Özel Çalışma Grubunun çalışmalarını denetlemek ve diğer toplantıların çalışmalarını eşgüdümlemek üzere yılda bir defadan az olmamak üzere gerektiği kadar sıklıkta toplanır. CICA Özel Çalışma Grubu, belirli konuları inceler, kendisine verilen görevleri yerine getirir ve CICA Kıdemli Memurlar Komitesine raporlar sunar.
CICA’nın dış ilişkileri, CICA’nın Dış İlişkiler Yönergesi çerçevesinde yürütülür. CICA, Asya Kıtası’nda barışı, güvenliği ve ekonomik kalkınmayı geliştirme çabalarını desteklemek için Birleşmiş Milletler ve diğer bölgesel ve uluslararası kuruluşlarla ilişkiler kurup geliştirir. CICA, 2007 yılındaki 62. oturumunda Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından gözlemci statüsüne layık görülmüştür. CICA, diğer kuruluşlarla ilişki kurma çabaları kapsamında, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (ECO), Avrasya Ekonomik Topluluğu (EurAsEC) Uluslararası Göç Örgütü (IOM), Kazakistan Halk Meclisi (APK), Şanghay İşbirliği Örgütü (SCO), Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC), Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Bölgesel Terörle Mücadele Yapısı (SCO RATS) ve Şanghay Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü ile mutabakat muhtırası imzalamıştır.
CICA Sekreterliği, CICA’nın yönetsel organı olup Kazakistan’ın Nur-Sultan şehrinde bulunmaktadır. Sekreterlik, Başkanlık yapan ülke tarafından atanan icra direktörü ile üye devletler tarafından görevlendirilen icra direktör yardımcısı ve profesyonel personelden oluşmaktadır.
CICA içerisinde aşağıdaki çalışma organları bulunmaktadır.
Özel Çalışma Grubu
ÖÇG belirli konuları inceler, kendisine verilen görevleri yerine getirir ve çalışmalarının sonuçlarını Kıdemli Memurlar Komitesine sunar.
Uzmanlar Toplantısı
Uzman toplantıları, koordinatör üye devlet tarafından, uygulanması için taslak belgeler ve planlar oluşturmak ve ÖÇG’ye rapor vermek için düzenlenir.
Uzmanlık Toplantısı
Üye devletler, belirli ve/veya teknik nitelikteki konuları tartışmak için diğer bakanların veya yetkili ulusal kurum ve kuruluşların toplantılarını düzenlemeyi kabul edebilir. Akademik ve profesyonel girdiler ve raporların yanı sıra CICA’nın üretmeye karar verebileceği yayınlara yardım ve katkılar için gerekli fırsatlar sağlanır.
CICA’nın danışma organları da şu şekildedir:
CICA İş Konseyi
CICA İş Konseyi, CICA üye devletlerinin ticari kuruluşlarının temsilcilerini ve kamu görevlilerini bir araya getirir. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİ) için ekonomik işbirliğinin geliştirilmesi ve genişletilmesinden, özel sektör ve devlet kurumlarının temsilcileri arasında doğrudan bağlantılar kurulmasından ve diyaloğun başlatılmasından ve ekonomik alanda çok yönlü işbirliğine katılımdan sorumludur.
CICA Gençlik Konseyi
CICA Gençlik Konseyi, üye devletlerin gençlik örgütlerinin, derneklerinin ve benzer yapılanmaların faaliyetlerini koordine etmekten sorumludur. Ana hedefi, ulusal gençlik örgütleri arasında etkili bölgesel işbirliğini teşvik etmek, üye devletlerin gençlerini gençlik politikasının uygulanmasına katılmaya teşvik etmek ve CICA üye devletlerinin gençlik projelerini uygulamak için sivil kültür ve cinsiyet eşitliğini geliştirmektir.
ÜYE VE GÖZLEMCİ DEVLET VE ÖRGÜTLER
CICA’ya Üye Devletler:
Afganistan, Azerbaycan, Bahreyn, Bangladeş, Kamboçya, Çin, Mısır, Hindistan, İran, Irak, İsrail, Ürdün, Kazakistan, Kırgızistan, Moğolistan, Pakistan, Filistin, Katar, Kore, Rusya, Sri Lanka, Tacikistan, Tayland, Türkiye, BAE, Özbekistan, Vietnam.
CICA’ya Gözlemci Devletler:
Belarus, Endonezya, Japonya, Laos, Malezya, Filipinler, Türkmenistan, Ukrayna, ABD.
CICA’ya Gözlemci Kuruluşlar:
Uluslararası Göç Örgütü, Birleşmiş Milletler, AGİT, Arap Ligi, Türk Konseyi.
CICA’ya Ortak Kuruluşlar:
Kazakistan Halk Asamblesi, Ekonomik İşbirliği Örgütü, Şangay İşbirliği Örgütü, ŞİÖ Bölgesel Anti-Terör Başkanlığı, BM Uyuşturucu ve Suç Ofisi,
AMAÇ, MİSYON, VİZYON
Üye devletler arasında güven ortamı yaratmak, CICA’nın temel amaçlarının tam odağında yer almaktadır. CICA Güven Arttırıcı Önlemler Kataloğu, çeşitli eylem ve önlemleri açıklar, güven arttırıcı önlemlerin uygulanmasına yönelik prosedürleri ortaya koyar. Söz konusu Katalog çerçevesinde, güven arttırıcı önlemler, beş geniş başlık altında sınıflandırılmaktadır: ekonomik boyut, çevresel boyut, insan boyutu, yeni zorluklar ve tehditler boyutu, askeri-politik boyut.
Üye devletlerin farklı profilleri ve Asya Kıtası’na özgü gerçeklikler göz önüne alındığında, yeni zorluk ve tehditler, ekonomik, çevresel ve insani boyutlarda güven inşa edici önlemlerin uygulanması, bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. Bu alanlarda güven inşa edici önlemlerin alınması, gerekli ve yeterli iyi niyeti yaratacak ve üye devletler arasında karşılıklı ilişkileri güçlendirecek, bunların sonucunda da askeri-politik düzeyde güven inşa edici önlem ve eylemlerin gerçekleştirilmesi için bir atlama taşı olacaktır.
CICA çerçevesinde güven inşa edici önlemlerin uygulanması süreci çoktan başlatılmıştır. On beş üye devlet, insani boyutta güven inşa edici önlemlere ilişkin belirli projelerin uygulanması için koordinatör olarak hareket etmeye gönüllü olmuştur. Yeni zorluklar ve tehditler (terörizm, sınır kontrol nişantaşı escort yönetimi, insan ticareti ve ulusötesi suçlar), güvenli ve etkili ulaşım koridorları sistemlerinin geliştirilmesi, yasadışı uyuşturucuyla mücadele; ulusal afet yönetimi, bilgi teknolojisi, enerji güvenliği, küçük ve orta ölçekli işletmelerin gelişimi, turizm, tarım, finans ve sürdürülebilir kalkınma konularında birçok proje yürütülmektedir.
TÜRKLÜĞÜN AKSAKALI VE KAZAKİSTAN’IN ELBASI NURSULTAN NAZARBAYEV’İN DEĞERLİ ÖNGÖRÜSÜ
Kazakistan’ın kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in bir devlet adamı olarak benzersiz niteliklerinden biri de geleceği isabetli öngörme yeteneğidir. Dünya genelinde her geçen gün önem ve değeri artan Asya Kıtası’nın büyük yükselişini gören bilge yolbaşçı Nursultan Nazarbayev, CICA girişimini ortaya atarken, Asya Kıtası’nın dünya ekonomi ve siyasetinde rolünün artacağını söylediğinde çok fazla kimse kendisine inanmamıştı. Ancak tarih kendisini haklı çıkardı ve Asya’nın önemi, değeri ve rolü hızla yükseldi.
Uluslar arasında güven oluşturmak için öncelikle etkileşime geçmek ve iletişim kurmak şarttır. Güven, tam teşekküllü işbirliği kurmanın ana ön koşulu ve temelidir. Kurulan yakın ve karşılıklı yarar sağlayan işbirliği, sürdürülebilir kalkınma için temel bir koşul olan yüksek düzeyde bir güven ortamı sağlayacaktır. Bu en temel psiko-sosyal hakikati gören Nazarbayev, bunu uluslararası ilişkileri de kapsayacak şekilde genişletip uygulamaya geçirdi.
Üye sayısının çokluğundan ziyade, etkileşim ve işbirliği kalitesi yüksekliğinin öneminin farkında olan Kazakistan yöneticilerinde ikna yetme yeteneği üst düzeyde bulunmaktadır. Elbası Nursultan Nazarbayev, CICA ve AGİT’in potansiyellerini birleştirme stratejisi, dünya barışı için büyük umutlar vaat ediyor. Nursultan Nazarbayev, bu iki yapının ortaklığını çok tutarlı bir şekilde öneriyor ve teşvik ediyor. Zira Kazakistan, Avrasya’nın kalbinde, aynı anda iki kıtada, Avrupa ve Asya’da yer alıyor. Elbası’nın fikri, AGİT ve CICA arasındaki potansiyellerin bir araya getirilmesi ve sinerjinin sağlanması halinde, bu, uçsuz bucaksız Avrasya bölgesini, neredeyse Kuzey Yarımküre’nin çoğunu kapsayan güçlü ve geniş bir güvenlik ve işbirliği kuşağı yaratacağı yönündedir. Bunun küresel güvenlik mimarisini güçlendirmeye ne denli büyük bir katkı sağlayacağını hayal etmek zor olmasa gerek.
Elbası’nın öngördüğü şekilde bugün, her bir ülkenin güvenliği hakkında ayrı ayrı konuşmanın imkânsız olduğu ve ayrıca her bir boyutta güvenlik hakkında ayrı ayrı konuşmanın imkânsız olduğu konusunda herkes hemfikir durumdadır. Dolayısıyla, CICA’nın benzersizliği, tam olarak ortak, kapsamlı, işbirliğine dayalı, sürdürülebilir, bölünmez ve eşit güvenlik kavramını teşvik etmesidir. Modern dünyada ülke ve ulusların birbirine bağımlılık derecesi çok yüksektir. Bir ülkede olan bir şey kaçınılmaz olarak tüm dünyayı etkilemektedir. CICA, rekabete değil, işbirliğine ve sinerjiye odaklanmaktadır. Küreselleşme bağlamında birçok zorluk ve tehdit yeni boyutlar kazanmakta ve artan birbirine bağımlılığa bağlı riskleri ortadan kaldırmak için uluslararası işbirliği şart görünmektedir.
CICA’yı kurma ve başlatma girişimini Kazakistan başlatırken, güvenilir bir ülke olduğunu ispatlamıştır. Her şeyden önce, 1992’de Kazakistan, barış inşasına olan yeteneğini fiilen doğruladı: Semipalatinsk nükleer test alanını kapattı ve dünyanın dördüncü en büyük nükleer cephaneliğini terk etti ki insanlık tarihinde bu benzersiz bir tutumdur. Tam da bu güvenlik için askeri olmayan kararlı adımlar atmaya istekli olduğunu kanıtlamış bir ülkeden gelen güvenlik girişimi, kesinlikle dikkat çekmiş ve güven kazanmıştır.
Diğer bir önemli faktör de Nursultan Nazarbayev’in somut ve başarılı bir şekilde barışı koruma çabaları etrafında şekillenen ve güçlenen kişisel karizması ve otoritesidir. Elbası hem Karabağ sorununda hem de Tacik-Kırgız sorununda arabulucu olarak yer almıştır. Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkilerin gerginliğini azaltma ve normalleştirmede de Elbası’nın rolü büyüktür. Nursultan Nazarbayev, İran’ın nükleer programı konusunda uluslararası “altılı”nın müzakerelerinin önündeki engeli kaldırmak için çaba sarf etmiştir. Bu çabalar olmasaydı 2015 yılında Viyana’da anlaşmaya varılması ve Kapsamlı Ortak Eylem Planı’nın kabul edilmesi pek mümkün olmazdı. Demek, CICA, kendini gerçek bir barış inşa edicisi olarak kanıtlamış bir yolbaşçıdan ve ana jeopolitik amacı barışı korumak olan bir ülkeden kaynaklanan bir girişimdir. Bu sebeple de CICA üye devletlerin başkanlarının Duşanbe’deki Beşinci Zirve sonunda kabul edilen bildirgede, Zirve’nin kurucusu olarak Elbası’yi tanıması son derece isabetli olmuştur.
KAZAKİSTAN’IN 2020-2022 YILLARI CICA DÖNEM BAŞKANLIĞI
CICA bugün, Pasifik’ten Akdeniz’e ve Ural Dağlarından Hint Okyanusu’na kadar, dünya nüfusunun yarısından fazlasını barındıran Asya Kıtası’nın % 90’ından fazlasını kapsayan 27 Asya devletini bir araya getiriyor. CICA üye devletleri, dünya GSYİH’sının %50’sinden fazlasını oluşturuyor ve küresel ekonomik büyümenin üçte ikisini üretiyor.
Kazakistan dönem başkanlığında, CICA’nın daha da derinleşip genişleyeceği beklenmektedir. Söz gelimi, Kazakistan CICA için bir Aksakal Konseyi oluşturmayı planlamaktadır. Kazakistan Başkanlığı döneminde, CICA Düşünce Kuruluşları Forumu kurulması da planlanmıştır. Ayrıca, Dönem Başkanı olarak Kazakistan, resmi kalkınma yardımı veya Covid-19 salgın sonuçlarıyla mücadele de dâhil olmak üzere ortak projeleri finanse etmek için CICA Fonu’nun kurulması sürecini başlatmıştır.
Önümüzdeki dönemde Kazakistan, CICA Güven İnşa Edici Önlemler Kataloğu’nun güncellenmesini istemektedir. Bu önemli belge üzerindeki çalışmaların çok kısa sürede tamamlanması beklenmektedir. Bilgi ve iletişim teknolojileri alanındaki tehditlerle mücadele, epidemiyolojik güvenlik alanında işbirliği, insan boyutunda toplumsal cinsiyet konuları dâhil olmak üzere birçok yeni küresel olgunun güncellenen Katalogda yer alacağı düşünülmektedir.
Kazakistan, CICA’nın bölgesel güvenlik için tam teşekküllü bir uluslararası örgüte kademeli olarak dönüşümünü başlatmanın zamanının geldiğini düşünmektedir. Bu adım için gerekli tüm koşullar oluşturulmuş, yasal bir çerçeve hazırlanıp kalıcı yapılar yaratılmıştır. Asya devletlerinin küresel ekonomi ve uluslararası ilişkilerdeki artan rolü, CICA’yı yeni gerçeklere uyarlamayı, konumunu yükseltmeyi, kıtasal ve küresel ölçekte güvenlik ve kalkınmayı sağlamak için daha yüksek düzeyde etkileşim kapasitesini güçlendirmeyi gerekli kılmaktadır.
2020-2022 CİCA dönem başkanlığı döneminde Kazakistan’ın vizyon teması “Asya’da güvenlik ve kalkınma için ortaklık” şeklinde saptanmıştır. Bu dönemde CICA ile ilgili olarak aşağıdaki çalışmaların gerçekleştirilmesi planlanmıştır:
1-CICA’nın bölgesel ve uluslararası kuruluşlarla ilişkilerini geliştirmek
2-Etkili etkinlikler yoluyla güven ve işbirliği ruhunu ilerletmek
3-Yeni CICA kurumları oluşturmak: CICA Fonu, Aksakal Keneşi, Düşüncü Kuruluşları Forumu, CICA Troika’sı, Büyükelçiler Kulübü
4-CICA Sekretaryasını kurumsal ve finansal olarak güçlendirmek
5-Yasal altyapıyı güçlendirmek
6-Bölgesel ve uluslararası gündemdeki temel sorunlarla ilgili bildiriler yayınlamak
VARGI VE SONUÇ
CICA, bugün kimi BM Güvenlik Konseyi daimi üyeleri de dâhil olmak üzere 27 üye ülkeyi birleştiriyor. Kazakistan kurucu cumhurbaşkanı ve elbaşı Nursultan Nazarbayev’in uluslararası diplomasiye armağan ettiği kurumlardan birisi olan CICA, kıtasal ve küresel ölçekte güvenlik mimarisinde yerini almıştır. CICA, bugün Pasifik Okyanusu’ndan Akdeniz’e, Ural Dağlarından Hint Okyanusu’na uzanan ülkelerin çabalarıyla bir sinerji yaratıyor. Bu muazzam kültürel çeşitliliğe, farklı ekonomik ve politik sistemlere sahip devasa bir coğrafya ve ülkeleri ve ulusları birbirine bağlayacak bir bağ ve bağlantı bulmak ve kurmak büyük bir sanat ve maharet gerektiriyor. Kazakistan yönetimi bu sanat ve mahareti en iyi şekilde sergiliyor.
Günümüzün küresel düzeyde çok taraflılık ve kapsayıcılık talepleri göz önüne alındığında, Asya Kıtası’nın oynayacağı yeni bir belirleyici role sahip olduğunu çok açıktır. CICA, küresel barış, güvenlik ve kalkınma adına tüm Asya ülkelerinin ortak aklını pekiştirmek için en iyi platform durumundadır. Bu yapılanma, Asya Kıtası’ndaki devletleri birleştiren ve bölgede istikrar ve güvenliği sağlamak için Asya devletleri arasındaki ilişkileri ve işbirliğini güçlendirmeyi kendine görev edinen uluslararası bir forumdur.
CICA, Asya Kıtası’nda barış, güvenlik ve istikrarın geliştirilmesine yönelik çok taraflı yaklaşımlar geliştirerek işbirliğini geliştirme ana hedefine ulaşmak üzere egemen eşitlik, üye devletlerin iç işlerine karışmama ve ekonomik, sosyal ve kültürel işbirliği ilkelerine dayalı politikalar izlemektedir. CICA çerçevesindeki tüm kararlar oy birliği ile alınmaktadır.
Türkiye, 2010-2014 yılları arasında CICA’nın dönem başkanlığını yürütmüştür. Türkiye 16 kurucu üyesinden biri olduğu CICA’nın çalışmalarına başından itibaren güçlü destek vermiştir. Türkiye’nin dönem başkanlığında CICA’ya siyasi ve askeri gündem kazandırılması, CICA coğrafyasında AGİT benzeri bir Güven Arttırıcı Önlemler (GAÖ) kültürü oluşturulması ve bu amaçla etkin bir diyalog mekanizmasının tesis edilmesi hedeflerinde önemli mesafe kat edilmiştir. Türkiye’nin dönem başkanlığında CICA’nın uluslararası alandaki görünürlüğü daha da artmıştır. Türkiye’nin dönem başkanlığında Irak, Vietnam, Bahreyn, Kamboçya, Bangladeş ve Katar üye olmuş, Filipinler ve Sri Lanka gözlemciliğe kabul edilmiştir.
Avrupa ve Asya kıtalarının kesiştiği Avrasya coğrafyasında yer alan iki Türk Devleti olan Kazakistan ve Türkiye’nin CICA çerçevesinde Asya Kıtası ölçeğinde işbirliği yapmaları, Türklüğün dünya barışına olan katkısının en güzel yansımalarından birisidir. Türklerin, barışseverliğinin, huzur ve emniyete olan bağlılıklarının en güzel örneklerinden birisi olan CICA girişimi, sadece Asya Kıtası’na huzur, emniyet, güvenlik ve gönenç getirmemekte, aynı zamanda küresel ölçekte bütün dünyanın barış ve zenginliğine Türklerin katkı sunduğunun ispatıdır.
KAYNAKÇA:
1- https://www.s-cica.org
2-https://www.mfa.gov.tr
3- https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa?lang=en
