Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Başkanları Konseyi, 12 Kasım 2021’de İstanbul’da “Dijital Çağda Yeşil Teknolojiler ve Akıllı Şehirler” temasıyla toplandı. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında yapılan zirveye, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Sayın Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sayın Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Sayın Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Sayın Gurbanguli Berdimuhammedov, Macaristan Başbakanı Sayın Viktor Orban ve Türk Devletleri Teşkilatı Genel Sekreteri Sayın Bağdat Amreyev katıldı. Türk Devletleri Teşkilatı Onursal Başkanı ve Kazakistan Cumhuriyeti Birinci Cumhurbaşkanı-Elbaşı Sayın Nursultan Nazarbayev toplantıya bir video mesajla iştirak etti.
En sağlam, gerçekçi ve ussal öneri Kassym-Jomart TOKAYEV’den geldi.
Zirve sonrasında yayınlanan sonuç bildirisinde birçok konuya yer verilirken çevre ve küresel iklim değişikliğine karşı önlem konusu özel olarak vurgulandı. Mevcut ve gelecek nesillerin sağlığı ve esenliği için çevrenin korunması, yeşil teknolojilerin uygulanması, biyolojik çeşitliliğin korunması, iklim değişikliğine adaptasyon alanlarında ortak eylemde bulunmayı Türk devletleri yükümlendiler. Ekonomik ve çevresel gönenç koşullarını sağlamak için kapsayıcılık, ayrımcılık yapmama, sera gazı emisyonlarını azaltmada verimlilik ilkelerine olan sıkı bağlılıklarını ve özellikle sanayi, tarım, enerji, ulaşım ve yenilenebilir enerji kaynakları başta olmak üzere düşük karbonlu kalkınma alanında geniş bir uluslararası değişim ve birbirinden farklı en iyi teknolojileri geliştirme niyetine sıkı sıkıya bağlı olduklarını ilan ettiler.
Söz konusu zirveye katılıp bir konuşma yapan Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Kassym Jomart TOKAYEV, uluslararası kamuoyunun en önemli gündem maddesi olan çevresel sorunların altını çizerek Türk Dünyası olarak üzerlerine düşen sorumlulukları fazlasıyla yerine getireceklerini belirtti. İnnovasyon, bilim, teknoloji ve katma değeri yüksek ürün üretiminin gerekliliği üzerinde duran Sayın TOKAYEV, Türk Dünyasının bilim ve teknoloji üstünden ancak sağlam, sürdürülebilir ve güçlü birliktelik kurabileceğini işaret etti.
Hâlihazırda bütün Türk halklarının derin tarihi kökler ve ortak değerler etrafında birleşebildiğini ancak bunun gelecek için yeterli olmayacağının farkında olan Sayın TOKAYEV, çevreye duyarlı bilim ve teknoloji üretmeden sürdürülebilir kalkınma elde edilemeyeceğini, kalkınma ve gönenç sağlanmadan da kalıcı birlik kurulamayacağını belirtmiş olmaktadır.
Sayın TOKAYEV, konuşmasında 6 başlık halinde sorun alanlarını ve çözüm önerilerini sıraladı. İlk olarak, “karbon salınımını azaltmak” gibi son derece güncel bir küresel sorunu gündeme getirdi. Kazakistan’ın büyük hidrokarbon rezervlerine eye olmasına rağmen yenilenebilir enerji kaynaklarını geliştirmeye önem ve öncelik verdiklerini belirtti. Yenilenebilir enerji payının Kazakistan’da halihazırda %3 olduğunu, 2030 yılına kadar %15’e çıkaracaklarını belirterek bu amaçla Nur Sultan’da uluslararası yeşil teknolojiler ve yatırım projeleri merkezi kurduklarını söyledi.
İkinci olarak hidrojen enerjisinin önemini vurguladı. Uluslararası toplumda yeni bir temiz yakıt türü olarak görülen hidrojen gazının üretimi, satışı ve kullanımının bir endüstri şeklinde geliştirilmesi için özel bir merkez oluşturduklarını söyledi. Kazakistan’ın endüstriyel bir yeşil hidrojen kümesi oluşturmak için büyük bir bilimsel potansiyele sahip olduğunu ifade ederek bu konuda Türk Devletleri arasında ortak bir yapı kurmayı önerdi.
Üçüncü olarak küresel ısınma sürecinden söz ederek su ve gıda güvenliği konusunu öne çıkardı. Kazakistan’ın en çok buğday yetiştiren ve un üreten ilk on ülke arasında olduğunu ve yılda 7 milyon tona yakın buğday ihraç eden tek Orta Asya ülkesi olduğunu açıkladı. Buğday üretiminin düşmesini engellemek ve tüm bölgenin gıda güvenliğini riske atmamak için sınır aşan su kaynaklarını verimli kullanmak gerektiğini belirtti. Bu bağlamda, su kaynaklarını etkin kullanmak ve değerlendirmek üzere ortak su yönetimi konusunu dile getirdi.
Dördüncü olarak, çevreye uyumlu teknoloji ile ilgili ortak projelerin uygulanması için çevreye duyarlı sermaye piyasasının kurulmasını önerdi. Kazakistan’da istikrarlı bir tahvil piyasası bulunduğunu söyleyerek bu piyasanın bu yıl toplam işlem hacminin 100 milyon doları aştığını, bu piyasanın Astana Uluslararası Finans Merkezi kapsamında Kazakistan Menkul Kıymetler Borsasında faaliyet gösterdiğini belirtti. Türk Dünyası olarak bölgesel bir çevreye duyarlı bir sermaye piyasası geliştirmenin gereğini vurguladı.
Beşinci olarak akıllı şehir konusunu gündeme getirdi. Kentsel yaşamın her geçen gün artacağını öngörerek Kazakistan’ın akıllı şehirler sistemini faaliyete geçirip bir dizi projeyi başarıyla uygulayarak trafik kazalarından kaynaklanan ölüm oranını %60, halka açık yerlerde işlenen suç oranını %70 oranında azalttığını, vergi gelirlerini birkaç kat arttırdığını söyledi. Ek olarak Kazakistan’ın dijitalleşme konusunda ulusal bir proje yürüterek kent yönetimde ileri teknolojileri yaygınlaştırmayı amaçladıklarını belirtti.
Son olarak da innovasyon ve özel girişimlerin gelişmesi için uygun koşulları yaratmanın gereğini vurguladı. Sayın TOKAYEV, Türk Devletleri Teşkilatı olarak “teknopark” kurmayı önerdi. Önümüzdeki yıl bilişim alanında çalışan gençlerimiz için bir forum düzenlemeyi teklif etti. Bu forumun, Astana Hub uluslararası teknoloji parkında organize edilebileceğini ifade etti.
Sayın TOKAYEV’in bu önerileri, Türk Devletleri Teşkilatının sonuç bildirgesine yansıtılıp “Araştırma, geliştirme ve yenilikçi projeleri desteklemek üzere, Üye Devletler arasında bilimsel ve teknolojik işbirliğinin geliştirilmesini desteklemek” şeklinde ifade ve ilan edildi.
Ayrıca sonuç bildirgesinde Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kassym Jomart TOKAYEV’in BM Genel Kurulu’nun 75. oturumunda BM Güvenlik Konseyi’ne rapor verecek özel bir teşkilat olacak olan Uluslararası Biyolojik Güvenlik Ajansı’nın kurulması yönündeki girişimine destek verildiği ilan edildi.
Bilimsel bilgi, teknoloji, içinde yaşadığımız tabiatı koruyarak sürdürülebilir kalkınma ve gönenç kavram ve olguları, insanları bir araya getiren en güçlü unsurlardır. Türkler gibi dünyanın en eski sakinleri olan ancak bugün geniş bir coğrafi alana dağılmış bulunan bir halkın, gelecekte bir araya gelme, mutlu ve kutlu bir şekilde yaşama ve güç üretme potansiyeli ancak ve ancak bilim ve teknoloji üretebilen bir toplumsal zekâ ve kültür ile gerçek olabilir. Bu hakikatin farkında olan Sayın TOKAYEV’e en yürekten “sağolasın”, “varolasın” dileklerimizi sunuyoruz.
