Format Haber Sitesinde, 04 Mart 2021 tarihinde yayımlanan, ‘Manisa Ölçeğinde Evsel Katı Atık Bedeli Uygulaması’ başlıklı yazımızda⁽¹⁾, ilçe belediyeleri arasındaki uygulama ve bedel farklılıklarından kaynaklanan adaletsizlikleri ortaya koyarak, Şehzadeler ve Yunusemre Belediye Meclislerinin kabul ettiği Tarifelerin konutlarla (meskenlerle) ilgili kısımlarının iptali için açılan davalar olduğunu, bu yetkinin ilçe belediye meclislerinde değil, Büyükşehir Belediye Meclisinde bulunduğunu, sorunun ilgili mevzuat çerçevesinde, halkı mağdur etmeden tam maliyet ve kirleten öder ilkeleri çerçevesinde çözümlenmesi gerektiğini belirtmiştik.

Bu yazımızdan sonra bazı gelişmeler yaşanmıştır. İdare mahkemeleri, bu konudaki yetkinin büyükşehir belediye meclisinde olduğuna ilişkin kararlar verince; Manisa Büyükşehir Belediye Meclisi, ilçe belediyelerinden gelen Evsel Katı Atık Tarifelerini herhangi bir çalışma ve araştırma yapmadan 12 Ocak 2021 günlü kararları ile “… 17 ilçenin toplam maliyet hesaplamalarında farklılıklar olduğunu ve harcama kalemlerini ispatlayıcı nitelikte belge bulunmadığını”⁽²⁾ belirterek, açıkça yazmamakla birlikte içeriğinden anlaşıldığına göre kerhen (istemeyerek) kabul etmesinden sonra 13 Nisan 2021 günü aldığı 214 sayılı kararla, herhangi bir düşünce ileri sürmeksizin ve araştırma yapmaksızın aynı Tarifelerin kabulüne karar vermiş⁽³⁾; tabii ki bu kararlara karşı duyarlılık gösteren bazı vatandaşlar, yine yargıya başvurmuştur.

MASKİ’nin (Manisa Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü) sitesinden aldığımız, İlçe Belediyeleri KAYSÜ (Katı Atık Yönetim Sistem Ücreti) Ücretleri ile ilgili meskenlere ait yukarıdaki cetvelin incelenmesinden görüleceği üzere⁽⁴⁾, ilçelerde mesken abonelerinden alınan katı atık toplama bedeli konusunda büyük farklılıklar ve adaletsizlikler mevcuttu. Aslında bu haksızlık, sadece konutlar yönünden değil, diğer gruplar için de geçerlidir. Yazımızın konusu, ağırlıklı olarak konutlara ilişkin olduğundan, burada diğer mükellef gruplarına ait haksızlıklara ayrıntılı değinilmemiştir.

Bu cetvel incelendiğinde görüleceği üzere alınan evsel katı atık toplama bedeli, kentsel konutlarda 4,96 TL ile 14,27 TL; kırsal konutlarda 2,48 TL ile 12,94 TL arasında değişmektedir. Bu rakamlara göre kentsel ve kırsal konutlarda evsel katı atık toplama bedeli, en düşük Akhisar’da iken, en yüksek Köprübaşı ilçesindedir. Bu meblağın Köprübaşı ilçesinde hangi nedenlerle Akhisar’a göre; kentsel konutlar yönünden yaklaşık üç, kırsal konutlar bakımından yaklaşık beş misli olduğu belli değildi ve farklılıkların nesnel ölçütleri açıklanmamıştı. Farklılıklar, sadece kentsel ve kırsal konutlar yönünden değil; diğer mükellef grupları olan, “Bürolar; Okul, Dershane, Kreş, Kurs v.b.;  Kafe, Restoran, Lokanta, Düğün Salonu v.b.; Diğer Ticari Olmayan Kuruluşlar; Diğer Ticarethaneler; Kamu Binaları; Otel, Pansiyon, Yurt vb.; Sanayi Kuruluşları” bakımından da söz konusuydu. Ayrıca, su tüketimi olmayan konut abonelerinden, Akhisar’da evsel katı atık toplama bedeli alınmazken, diğer ilçelerde alınıyordu.

Açılan davalar devam ederken ve sosyal medyada vatandaşların bu konudaki tepkileri sürerken, Manisa Büyükşehir Belediye Meclisinin 9 Kasım 2021 günlü toplantısında, Belediye Başkanı Cengiz Ergün’ün evsel katı atık bedelleri arasında büyük farklar olduğunu vurgulayarak özetle, “Bu fiyat farklılıklarına son vererek, aşağı yönlü daha adil bir sistem kurulması, bedelin tüketilen su üzerinden metreküp başına hesaplanması, 119.674 abonenin su tüketimi olmadığı hâlde evsel katı atık toplama bedeli ödemek zorunda kalmasının adaletsizlik olduğunu” söylemesinden sonra⁽⁵⁾; Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığının, “2022 yılında uygulanacak olan Evsel Katı Atık Toplama ve Bertaraf  Ücreti Tarife Raporunun değerlendirilmesi” ile ilgili teklifi görüşülmek üzere 674 numaralı kararı ile Hukuk ve Tarifeler ile Plan ve Bütçe Komisyonlarına gönderilmiş⁽⁶⁾; Komisyon raporlarının gelmesinden sonra 22 Kasım 2021 tarihli Meclis toplantısında konuşan Başkan Ergün özetle, “… meskenlerden alınacak katı atık toplama bedellerinin, 1 Aralık tarihinden itibaren tüketilen suyun metreküpü üzerinden hesaplanarak ilçe belediyelerine gönderileceğini, bu hesaplamanın da sosyoekonomik gelişmişlik düzeyine göre ilçeleri üç bölüme ayırarak yapılacağını; su tüketimi olmayan abonelerden bu bedelin alınmayacağını, böylece 32 milyon TL’nin vatandaşın cebine kalacağını” söylemiş⁽⁷⁾; akabinde yapılan oylamada 726 sayılı kararla, “…katı atık bedelinin konutlarda, tüketilen suyun metreküpü üzerinden hesaplanmasına, buna göre meskenler açısından ilçelerin üç gruba ayrılmasına; Birinci Grupta yer alan Akhisar, Alaşehir, Salihli, Soma, Turgutlu, Yunusemre ve Şehzadeler’de, ilçe merkezlerinin 0,60 TL, beldelerin  0,50 TL, köylerin  0,40 TL; İkinci Grupta yer alan Ahmetli, Kula, Sarıgöl ve Saruhanlı’da, ilçe merkezlerinin 0,55 TL, beldelerin 0,45 TL, köylerin 0,35 TL; Üçüncü Grupta yer alan Demirci, Gölmarmara, Gördes, Kırkağaç, Köprübaşı ve Selendi’de ilçe merkezlerinin 0,50 TL, beldelerin 0,40 TL, köylerin 0,30 TL üzerinden hesaplanmasına, su tüketimi olmayanlardan bu bedelin alınmamasına ve mesken dışı abonelerden, katı atık toplama bedellerinin artırıma gidilmeksizin, ilçelerin 2021 Yılı Tarifeleri üzerinden alınmasına,”⁽⁸⁾ karar verilmiştir.

Manisa Büyükşehir Belediyesi Meclisinin aldığı son kararda, katıldığımız ve katılmadığımız hususlar bulunmaktadır. Katıldığımız husus, konutlarla ilgili tarifelerde aşağı yönlü bir düzenlemeye gidilmesi, konutlar dışında kalan mükellef gruplarında artırım yapılmaması ve çöp üretmeyen abonelerden bedel alınmaması; katılmadığımız ise, evsel katı atık üretimi ve bedelinin, tüketilen su miktarı ile ilintilendirilerek belirlenmesinin, bu konudaki düzenlemelere aykırı olduğudur. İlgili mevzuatta tarife hesaplama ilkeleri; tam maliyet hesabı, maliyetleri hesaplama yöntemleri, tarifelerin belirlenmesi, kontrol ve onay süreci, faturalama ve muhasebeleştirme usulü ve izlenecek adımlar tek tek açıklanmış olup, katı atık bertaraf tesislerinde yapılan geri dönüşümden elde edilen gelirin maliyetlerden düşülmesi öngörülmüştür. Ayrıca tarifeler hazırlanırken halkın bilgilendirilmesi, görüş ve önerilerinin alınması gerekmektedir. Alınan kararla, konutlarla diğer mükellef grupları  arasında ikilik yaratılmıştır.

Özellikle, okuma işlemi gerçekleştirildiğinde çöp üretimi olmayan konut abonelerinden evsel katı atık toplama bedeli alınması, ilgili mevzuattaki ‘Kirleten Öder’ ilkesine açıkça aykırıydı. Alınan kararla, bu haksızlık giderilmiştir. Ayrıca, 1 Aralık 2021 tarihinden itibaren, Manisa il genelindeki yaklaşık 633.000 abonenin; konut abonesi olan 560.000’inden, tükettiği su miktarına göre; diğer mükellef gruplarını oluşturan 73.000 aboneden, ilçelerin 2021 Tarifelerine göre evsel katı atık toplama bedeli alınacaktır. Bu arada, metreküp başına 0,45 TL olan katı atık bertaraf bedeli, indirim yapılarak 0,25 TL’ye çekilmiştir.

Temiz ve sağlıklı bir çevrede yaşamak insan hakkıdır. Bunu sağlamak ilgili idarelerin görevidir. Su, insan yaşamı için zorunlu bir ihtiyaçtır. Çöplerin toplanması da temiz bir çevre için vazgeçilmez gerekliliktir. Bu görev yerine getirilirken, yapılan giderler açıklanmalı, dayanakları gösterilmeli,  Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin, ‘İyi İdare’ konusunda aldığı  Tavsiye Kararı’nın ekindeki İyi İdare Yasası’na uyularak gerekli açıklık ve şeffaflık sağlanmalı; abonelerin ekonomik durum ve gelirleri gözetilerek, Anayasamızın 2. maddesinde yazılı sosyal hukuk devleti ilkelerine uyulmalıdır.

Son olarak değinmek istediğim bir husus da, bu noktaya varılmasında evsel katı atık toplama bedeli ile ilgili haksız uygulamalara karşı çıkan Manisa Yurttaş İnisiyatifinin çabaları ve kardeşim Süheyla Ertosun ile arkadaşlarımız Semiha Hasgör, Yavuz Genit, Osman Kurbanoğlu, Uğur Doğan ve Emrah Azboy’un açtıkları davaların etkili olduğudur. Bu da sorumlu ve bilinçli sivil toplumun gücünü göstermektedir.

Sözün özü: Hak aramak, insan olmanın gereklerindendir ve önemli bir erdemdir. Haklı istemleri karşılamak da, iyi ve sorumlu idare olmanın gereğidir.

(1) https://www.formathaber.com/manisa-olceginde-evsel-kati-atik-bedeli-uygulamasi-9166/

(2) https://www.manisa.bel.tr/upload/teskilat/dosya/dc72f8ea1aaf4586b7f41e8e623150c8.pdf

(3) https://www.manisa.bel.tr/upload/teskilat/dosya/a2193c272b814d0b868631b020d1f69d.pdf

(4) https://www.manisasu.gov.tr/kaysu

(5) https://www.manisa.bel.tr/Haberler/34097_baskan-ergun-kaysu-bedellerinin-dusurulmesi-ve-uyg.aspx

(6) https://www.manisa.bel.tr/upload/teskilat/dosya/8accb9f4731a41a6be24bb951715a979.pdf

(7) https://www.manisasu.gov.tr/haber-

detay/15061/baskan_ergun_vatandasa_ 54_milyon_tl_lik_destek_paketini_acikladi

(8) https://www.manisa.bel.tr/upload/teskilat/dosya/1e4e22c7262d40869c8cd08e779b4bd9.pdf

———-+———-

Güzel Sözler :

Okumaktan murat ne, kişi hakkı bilmektir; çün okundun bilmezsin, bu nice okumaktır. Yunus Emre

İnsan olmak kuruş ile değil, duruş ile ölçülür. Özdemir Asaf

İnsan diliyle değil, yaptığı işlerle konuşmalı. Stehr

Sorumluluğu kabul edebilmek, insanın değerinin ölçüsüdür. Roy L. Smith