Rahmetli annem, ilkokul mezunuydu. Ancak gazete okur, haberleri dinler, tartışma programlarını izler, söz dalaşına girmeden fikirlerini söyler, aklına yatmayanları kabul etmez; bana ve çevresindekilere, “Koyma akıllı olmayın, oyma akıllı olun.” diye devamlı nasihat ederdi.
Bu sözlerle amacı, başkalarının aklıyla değil, kendi aklımızı kullanarak hareket etmemiz ve beynimizi boş şeylerle doldurmamamızdı.
* * *
Kişiliği tam gelişmemiş ve kendisine güveni olmayan kişilerde gözlenen bir olgu vardır. O da çevresinin etkisinde kalma ve itaat etme eğilimidir. Sosyal Psikolog Solomon Asch, yaptığı deneylerle bunu kanıtlamıştır. Gruba uyma baskısı, bir bireyin gerçeği söylemesini veya yapmasını engeller mi? Yapılan deneyler, bireylerin önemli bir kesiminin, yanlış da olsa içinde bulundukları gruba uyduklarını veya o grubun ya da topluluğun görüşlerini benimser görünerek davranışlarına yansıttıklarını göstermiştir.
Sürüden ayrılmama, uyumlu olma, gruba veya topluluğa uyma, çıkıntı olmama, mahalle baskısı, icat çıkarmama, konformizm diyebileceğimiz bu davranış modeli, daha sonra başka deneylerle geliştirilmiş; Sosyal Psikologlar John M. Darley ve Bibb Latane, grup baskısının, kişinin kendini koruma içgüdüsünü bile alt ettiğini kanıtlamışlardır.
Sözünü ettiğimiz deneyler, Sosyal Psikolog Stanley Milgram tarafından daha da geliştirilmiş, insanların otoriteye itaat etme ve boyun eğme eğiliminde oldukları sonucunu vermiştir.
Bu deneylerde kişi, kendi birikiminde var olan ve duyularından gelen bilgiyi kullanmamakta, dışlanmamak için çevresinin veya mensubu olduğu grubun ya da toplumun istek ve görüşleri doğrultusunda davranmaktadır.
Elde edilen bu veriler, insanları kendi boyundurukları, başka bir söyleyişle buyrukları altında tek tipleştirmek isteyen otoriter lider ve yönetimlerin, yeni propaganda taktik ve stratejileri geliştirmesine, giderek kendi propagandalarını artırmalarına ve algı mekanizmaları oluşturmalarına yol açmıştır.
Bugün sosyal medyayı elinde tutan teknoloji şirketlerinin de yaptıkları budur. Hatta onlar devletlerden daha da ileriye giderek kendi tekellerini kurmaya çalışmakta; dijital alan üzerinden veri toplayıp, altyapı oluşturarak yaşam tercihlerini ve siyasi alanı etkilemeye çalışmakta; özel bilgileri şirketlerle paylaşmak ve kendi egemenliklerini kurmak istemektedirler.
Görünen bu tablo karşısında özgür, dik duran, analitik düşünen, karşı duruş sergileyen, etik değerlere sahip, donanımlı bireylere gereksinimimiz ortaya çıkmaktadır.
Bunu gerçekleştirecek olan da eğitimdir. Eğitimin amacı, sadece bilgi vermek ve beceri kazandırmak değil; toplum yaşamında yer alacak bireylerin egolarından arınmalarını, insana ve doğaya saygılı olmalarını, kişiliklerini geliştirmelerini, olumlu tutum ve davranışlar edinmelerini sağlamaktır. Özetle, hayatı daha ileriye götürmek ve değiştirmek yetisini vermektir. Bunun da yolu, Büyük Atatürk’ün söyleyişiyle, “aklı hür, vicdanı hür, irfanı hür nesiller yetiştirmek”; dogmatizme karşı aklın ve bilimin yol göstericiliğinde sorgulayıcı ve araştırıcı davranış biçimlerini öğretmektir.
Anayasa’mızın ‘Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi’ başlıklı, 42/3. maddesi, “Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, … yapılır.” hükmünü içermekte, Milli Eğitim Temel Kanunu’nda da Atatürk inkılap ve ilkeleri ile Atatürk milliyetçiliği vurgulanmaktadır.
Bunun için çocuklarımızı ve gençlerimizi, eğitim ve öğretime hakim cemaat, tarikat, dini vakıf ve derneklerin (cemiyetlerin) esaretinden kurtarmak; gerçekleri söylemekten çekinmeyen, eleştirel düşünebilen, tartışmaya açık, kendilerine güvenen, araştırma yapabilen, bilgiye ulaşabilen ve teknolojiye aşina, yeteneklerini ortaya çıkaran, temel becerileri kazanmış, yaşamları boyu eğitime hazır, insani yanı öne çıkan toplumsal kültürümüzü çağdaş değerlerle bağdaştırabilen, sağlam, iyi karakterli ve sorumlu bireyler olarak yetiştirmemiz gerekmektedir. Bunları yaparsak çevresiyle barışık, sağlıklı, mutlu ve yetkin insanlar yetiştirmiş, yaşamı kolaylaştırmış, Ülkemizin de önünü açmış oluruz.
Unutmayalım; her türlü kötülüğü, geri kalmışlığı ve irticayı önlemenin ilacı, akla ve bilime dayalı çağdaş eğitimdir.
Sözün özü: Bize eyyamcı, neme lazımcı ve koyma akıllı değil, oyma akıllı ve ‘Kral Çıplak’ diyebilen, Ülkesini ve Milletini seven bireyler lazım.
———-+———-
Güzel Sözler
En büyük savaş, cahilliğe karşı yapılan savaştır. Mustafa Kemal Atatürk
Eğitim, ekmek ve sudan sonra halkın en önemli ihtiyacıdır. Dante Alighieri
Bir insanı, ahlaken eğitmeden; sadece zihnen eğitmek, topluma bir bela kazandırmaktır. Theodore Roosevelt
Eğitim olmadan, bu dünyada hiçbir şey başaramayacaksınız. Malcolm X