Türkiye, özellikle son yıllarda bor madeni işleyerek temizlik, cam, tarım, iletişim, hava ve uzay araçları, nükleer, otomotiv, enerji ve inşaatta gibi birçok sektörde yeni ürün gamı geliştirmek istiyor. Ülkemizin zengin olduğu madenler arasında ilk sırayı dünya rezervlerinin % 72‘sini oluşturan bor minerallerinin işlenmesiyle bu alandaki ihracat en az 10 kat artırılabilir.

(Bor, element olarak çok çeşitli bileşik yapma kapasitesine ve nötronları absorbe etme özelliğine sahip olup bu nedenle sanayinin vazgeçilmez hammaddelerinden bir tanesidir.)

Türkiye’ nin bor ürünleri ihracatı ne kadar?

Türkiye 2020 yılında 780 milyon dolar tutarında Bor ürünleri ihraç etti.

Bu rakam 2018’ de ilk defa 1 milyar dolarlık ciro rakamını aşmıştı; o yıl 2,4 milyon ton bor ürünü ihracatı yapıldı. Bu rakam dünya pazarındaki yüzde 57’lik pazar payının yüzde 59’a çıkarıldığı anlamına geliyor. Türkiye olarak hedefimiz yüzde 73 pazar payına ulaşmaktı.

2019 yılı toplam bor ürünleri satışı 2,06 milyon tona karşılık 820 milyon $ civarında gerçekleşti. 2019 yılında Eti Maden bor ürünleri ihracatının yaklaşık %53’ü Asya bölgesi yer alırken; %29’u Avrupa’ya, %16’sı da Amerika’ya yapıldı.

Dünya bor ürünleri ihracatı 2020′ de koronadan etkilendi

Ancak Dünya bor ürünleri tüketiminin 2018 yılında 4,13 milyon ton iken 2019 yılında %10,2 oranında azalarak 3,71 milyon ton seviyesine indiği tahmin ediliyor. 2019′ da ticaret savaşlarının etkisi, 2020′ de ise ağırlıklı olarak Koronavirüs etkisi ile dünyada ekonomik ve ticari gelişmeler olumsuz etkilendi.

Nitekim azalan sanayii üretimi sonucu bor pazarında yaşanan daralmanın etkisi ile Eti Maden’in 2019 yılı bor ürünlerinde geçen yıla göre düşüş görüldü.

Buna karşılık Türkiye’de bor ürünleri kullanımının arttırılmasına yönelik olarak son yıllarda özellikle temizlik ve tarım sektörleri de olumlu anlamda gelişiyor. Eti Maden’in yurt içi satışları 2019 yılında miktar bazında 101 bin ton olup yurtiçi satışların %34’ü temizlik, %28’i cam ve %21’i de seramik sektörlerine yapıldı.

Bor ürünleri tüketiminin sektörel dağılımı

2019 yılında Dünya bor ürünleri tüketiminin sektörel olarak dağılımının %48 payla cam (borosilikat camlar %22, cam yünü %15, cam elyafı %8, TFT-LCD %3), %15 payla tarım, %15 payla seramik-frit, %3 payla deterjan-temizlik sektörlerinde olduğu tahmin edilmektedir. Bu rakamlara göre sektör bazında; cam sektörü 2019 yılında da (cam elyafı, cam yünü ve borosilikat camlar) en fazla bor tüketen sektör olma özelliğini korudu. Tarım ve Seramik-frit sektörleri ise bor tüketimi açısından ikinci önemli sektörler durumundadır.

2020 yılında ise Türkiye 780 milyon dolar tutarında Bor ürünleri ihraç etti.

Bor ürün yelpazesi genişliyor

Ürün portföyünde 17 adet farklı bor ürünü bulunduran Eti Maden, hem ürün çeşitliliğine, hem de farklı spekt değerlerde ürünlere sahip olup bor pazarında talep edilen bütün ürünleri üretebilmektedir. Eti Maden tarafından en çok satılan bor ürünleri boraks pentahidrat (Etibor-48), öğütülmüş kolemanit ve borik asittir.

Eti Maden işletmeleri bor kaynaklarından lityum üretilmesi için 3 yıldır Ar-Ge faaliyetlerini yürütüyor.

Projeyle rafine bor üretimi sırasında ortaya çıkan atıklar geri kazanılarak Lityum Karbonat üretiliyor. Yerli üretim lityum savunma, sağlık, telekomünikasyon ve otomotiv gibi pek çok farklı alanda kullanılacak. Stratejik önemde bir yatırım… Nitekim rafine bor ürünleri üretimi, 2020 – aralık ayı itibarıyla yaklaşık 1,6 milyon tona çıkarıldı.

Bu üretim arışı ve Lityum yakın gelecekte Türkiye’ nin otomobillerinde de kullanılacak!.. Türkiye’nin yerli otomobilinin bataryalarında kullanılacak Lityum, Eti Maden İşletmeleri Kırka Bor Maden İşletmesi’nde (Eskişehir) üretilecek. Üretilecek Lityum karbonatın tonu 20 bin Dolar mertebesinde olacak.

Bor rezervleri

Dünya bor rezervinin yaklaşık %73’üne sahip olan Türkiye’de bilinen bor yatakları Kırka/Eskişehir, Bigadiç/Balıkesir, Kestelek/Bursa ve Emet/Kütahya’da bulunmakta olup rezerv açısından en çok bulunan bor mineralleri ise kolemanit, tinkal ve üleksittir.

Dünyada ülkemiz dışındaki diğer bor rezervleri, Rusya, Güney Amerika ve ABD’de bulunmaktadır. Bununla birlikte, Sırbistan’da tespit edilen bor rezervleri gelecekte Avrupa’nın da dünya bor kaynakları arasında yer alacağını göstermektedir.

Dünya toplam bor rezervi ve bugünkü tüketim değerleri dikkate alındığında, dünyada yüzyıllarca bor cevheri sıkıntısı yaşanmayacağı görülmektedir. Bor cevherinden elde edilen ürünler, tüketim alanlarının hiçbirinde ana bileşen olmayıp, üretim sürecinde %20-%0,01 aralığında değişen oranlarda nihai ürünün bünyesine girmekte ve malzemeye farklı özellikler katmaktadır.