
Sorgül Mezopotamya ovasında yetişen, bilinen en eski buğday türü. Türkiye’nin ilk yerli buğday tohumu; Mezopotamya’nın en eski durum buğday tohumu diyebiliriz.
Önce 2017’de başlatılan proje kapsamında yürütülen saha çalışmaları sırasında, Mezopotamya’nın en eski 11 buğday türünden 5’ine yeniden ulaşıldı ve bu tohumlardan 2 ton çoğaltılmak üzere tarlaya ekildi.
İşte Sorgül bu çalışmalarla yeniden hayat buldu. 2023’de Sorgül Mardin’de binlerce dönüm arazide toprakla buluştu.
Sorgül Susuz Tarıma Da Elverişli
Sorgül adını kehribar sarısından kırmızıyı yansıtan renginden alıyor; Mezopotamya’ nın Altın Saçlı Kızı diye biliniyor. Sorgül kırmızı gül demek. Tane yapısı camsı, kırmızıya dönen sarı renkte, mükemmel bir koku ve aromaya sahip. 140 cm’e ulaşan boyu ile yüksek saman verimine de sahip; Sorgül’ün kimyasal gübreye ve sulamaya tepkisi de düşük.
Kök yapısı derin ve kuvvetli olduğu için yağışa dayalı şartlarda ve organik yetiştirilmeye uygun olan Sorgül, gelecekte kuraklık tehlikesine karşı susuz tarıma da elverişli.
İlk Deneme Mardin’de Yapıldı
Sorgül önce 2020 yılında Mardin’in Artuklu ve Kızıltepe ilçelerinde başlayan hasat ile özellikle kadınların gönüllü ekim yaptığı arazilerde yeniden hayat buldu. Bu proje Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği’nin (AB) finanse ettiği Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütünce uygulanan ve Şükraan Ekonomik Tarımsal Kalkınmayı ve Sosyal Gelişimi Destekleme Derneği tarafından yürütüldü.
Projenin ilk yılında, 70 yerel ve Suriyeli mülteci kadına verilen “İyi Tarım Uygulamaları Eğitimi” kapsamında 10 hektarlık araziye 2 ton Sorgül buğdayı ekildi ve 20 tonluk rekolteye ulaşıldı.
Üretim Maliyeti Çok Düşük
Mardin’in Artuklu ve Kızıltepe ilçelerinde başlayan hasadın ikinci yılında ise, 20 ton buğday 65 hektarlık arazide uygulandı. Altı yerli çiftçinin arazisinde 440 ton Sorgül buğdayının tohumluk olarak üretimi gerçekleştirildi.
Standart çeşit tohumda su, gübre, ilaçlama ve elektrik maliyetiyle birlikte dönüm başına 305 kilogram hasat elde edilirken Sorgül’de sıfıra yakın maliyet ile dönüm başına 313 kilogram hasat elde edildi. Ardından 3 yıldır TC Tarım ve Orman Bakanlığı ile birlikte Konya TİGEM Altınova tesislerinde uygulamaya başlanan proje ile 6800 dönüm arazide 33 çiftçinin katkısıyla uyumlaştırma alanları oluşturuldu.
Bu sonuçlar Sorgül ekiminin artması yönünde çiftçileri de cesaretlendirdi. Ancak unutulmamalıdır ki Sorgül Buğdayı Mardin’de sadece projedeki çiftçilerin arazilerinde ve Konya TİGEM tesislerinde çoğaltılmaktadır.
‘Ekosisteme çok ciddi katkı sağlıyoruz.’
Mardin’in Artuklu ve Kızıltepe ilçelerinde başlayan hasat ile özellikle kadınların gönüllü ekim yaptığı arazilerde sonuçlar verimli olunca Sorgül’e ilgi daha arttı. O dönem projeyle ilgili olarak Şef Ebru Baybara Demir ki kendisi Sorgül’ün farkındalığında sürece çok etkili olan bir kişi, aynı zamanda Mardin’in yerel tatlarını mutfağında değerlendiren ünlü bir aşçı, şunları söyledi: ”2017 yılında tek arazide başladığımız ekimlerimizde şu anda 17 çiftçi arazilerinde gönüllü olarak Sorgül ekimini gerçekleştiriyor. Alınan olumlu sonuçlarla Sorgül ekmek isteyen çiftçi sayısında da artış yaşanıyor.” derken her geçen gün büyüyen üretimle sürdürülebilir ekosisteme çok ciddi katkı yaptıklarını söyledi.
”En sağlıklı tohum yerel tohumdur. Her sene çiftçi ürettiği ürünün bir kısmını bir sonraki sene ekmek için ayırır. Bu tohumlar toprağın kendi şartlarını kabul etmiş bu koşullara uyum sağlayan tohumlardır. Olası bir kuraklık ve topraktaki hastalık durumunda bu durumu tolere edebilecek kadar dayanıklıdırlar. Yerel tohumlar en ucuz tohumlardır. Çiftçi her sene tek tip ticari tohumlarda olduğu gibi tohum almak zorunda değildir. Tek tip ticari tohumlar gibi toprağa uyum sağlayabilmek için kimyasal gübreye ihtiyaç duymazlar. Böylelikle kimyasal kullanımına ihtiyaç duyulmadığı için toprağa hatta yeraltı sularına ve yaşam döngüsüyle toprağı besleyen mikro organizmalara zarar vermez.
‘’Yerel tohumlarla doğaya, insana saygılı tarımın mümkün olabileceğini, susuz tarımın su kaynaklarını korumada ve tarım girdi maliyetlerini azaltmada ne kadar önemli olduğunu Sorgül buğdayıyla deneyimlemeye devam ediyoruz.
“Projemizde toprağın korunması, iyi tarım uygulamaları, yerel tohumların bulunması, çoğaltılması ve gelecek nesillere aktarılması için bölgedeki toprak sahipleri, iyi tarım uygulamalarını deneyimleyerek projeye destek vermeye devam ediyor.
Tarhanayı Tavsiye Ederiz
Sorgül yetiştirilmesindeki bunca avantaj ve verim artışı ile sağlıklı gıdaya erişim yanında yemek kültüründe de önemli bir lezzet sağlıyor. Sorgül unundan tarhanayı tavsiye ederiz… Müthiş!